A capela agochada

(Publicado orixinalmente en Vivir na Coruña, o 14 de setembro de 2014)

Restos da capela de Atocha (foto: Eloy Vázquez)

Todas as cidades con historia teñen un pouco das sete Troias. Troia estivo habitada desde tempos tan inmemoriais que os arqueólogos chegaron a atopar restos de sete cidades, construídas unha sucesivamente sobre os restos da anterior, case como as capas dunha cebola. Salvando as distancias coa mítica cidade, A Coruña vai acumulando tamén as súas propias capas de cebola. E, ás veces, facer unha obra na zona histórica da cidade implica que poden aparecer restos das vellas Coruñas que críamos perdidas para sempre, coma pantasmas ancestrais que, de repente, volven á luz igual que unha fotografía desgastada doutros tempos.
Isto é, máis ou menos, o que pasou hai pouco no barrio das Atochas.
As Atochas comezaron a formarse a mediados do século XVIII ao redor da capela do mesmo nome, nunha zona extramuros que, na Idade Media, ocupara o antigo barrio de Santo Tomás, perto do que hoxe é o Campo da Leña / Praza de España. Era un barrio humilde, rural, de pequenas casiñas de unha ou dúas prantas, e sen edificios institucionais, máis alá da propia capela e dun par de muíños de vento de servizo comunitario. Era, por tanto, un barrio sen pretensións artísticas, moi lonxe do luxo decimonónico da Rúa Real e de María Pita. E era, en definitiva, un barrio obreiro, refuxio e reducto libertario, onde se agocharon (na casa de La Corales, do sindicato de Mujeres Libres) os anarquistas na Guerra Civil, até a redada que acabou con eles no 1937. As súas casas, teimudas, tardarían máis en ir caendo baixo a piqueta, chegando apenas un pequeno feixe delas, exhaustas, ao século do Instagram.

A Atocha baixa a principios do século XX (a capela aparece á esquerda)

Canto á capela de Atocha, era unha pequena construción, case tan humilde como as casas do barrio, aínda que anterior a elas. Estaba situada na confluencia entre as rúas san Xoan, Fonte Seoane e Atocha Baixa, onde até hai pouco estaba o Novo Trotamundos, hoxe relevado polo Lambón bar. Parece que xa existía no século XVI, e o máis destacado dela era un sepulcro dalgún benefactor que tiña á esquerda do altar, e un par de relieves incrustados na fachada que miraba á rúa Fonte Seoane, e que pertencían ao antigo convento de san Domingos, destruído por Drake e os seus hooligans na xarana que se pegou pola Coruña no 1589.
Aínda que a capela (como todas as ermitas da cidade) era xestionada directamente polo Concello, o cura que se ocupaba dela estaba adscrito á parroquia de san Nicolás. No 1913, este cargo recaeu en Baltasar Pardal, quen, decidido a mellorar as condicións sociais e educativas do barrio, acometeu a construción, a carón do pequeno templo, do colexio da Grande Obra, ao que se trasladou o servizo da capela ao ser inaugurado no 1923. A vella capela, xa sen uso e esmorecida, non viu apenas máis anos. Foi derrubada en 1927, e substituída por… En fin. O de sempre. Aquí o tendes:

A antiga capela de Atocha

O substituto da capela (foto: Eloy Vázquez)

Mais sabedes que as historias que conto nunca teñen final sen algunha continuación no presente. A nosa capa de cebola. Así que xa vos podedes imaxinar que ten que haber algún fósil por algún lado, non si?
Cóntovos: no 2013 derrubouse a casiña branca que aparece na foto á esquerda da capela. Unha desas que vos dicía que chegara exhausta á era dos esmarfons. Non durou moito máis. A casiña formaba un tapón que dificultaba o paso pola quella da Atocha Baixa, así que o obxectivo do Concello era liberar este espazo para formar unha pequena rúa peonil que levara cara Veiramar. Cando derrubaron a casa e ficou á vista a medianeira do edificio, apareceron algunhas pedras moi ben talladas e moi ben colocadas na esquina do edificio onde estaba a capela, e algunhas máis no centro da medianeira. O cal era un tanto raro, por demais. Apenas o vin boteille imaxinación e pensei na capela… A paralización das obras e o correspondiente artigo no xornal (que polo menos desta vez non contiña burradas históricas como noutras ocasións) confirmaron as miñas sospeitas. Con bo criterio (que si, que si, ás veces fanse ben as cousas), os restos foron conservados e integrados na reforma, aínda que se bota en falta algún cartel explicativo que nos conte un pouco que demo son esas pedras.

Restos da capela de Atocha (foto: Eloy Vázquez)

Restos da capela de Atocha (foto: Eloy Vázquez)

Así foi como a pantasma da capela de Atocha, agochada durante décadas, volveu á luz cando xa ninguén a agardaba. Só bastou con quitar unha capa de cebola.

Referencias:

Localización: A Coruña, España

Comentarios

Publicar un comentario

Publicacións populares deste blog

A cidade de auga doce

Imaxe
(Publicado orixinalmente en  Vivir na Coruña,  o 17 de agosto de 2014) A Fonte dos Frailes en Visma (foto: EVF) Coinciden Manolo Rivas e Xurxo Souto en pintar á Coruña como unha  cidade-barco , unha  lancha de pedra asomada ao mar  na que, como di Xurxo, os coruñeses vivimos ás veces máis como terrícolas que como mariñeiros. É irónico que, con tanta auga ao redor (incluíndo a que nos vén de arriba),  A Coruña teña sido, noutras épocas, unha cidade con problemas para conseguir auga... para beber . Auga doce. Mais é que, se vos fixades, non temos moito río na cidade. O máis cercano é o  Monelos  (hoxe, e con todos os respectos aos nativos do seu barrio homónimo, unha sorte de río-topo, do que sabemos que está cando o exceso de choiva fai agromar a auga cara fóra das canalizacións). Fóra deste río, ou regato, e dalgún pequeno manantial, como a  Fonte Seoane , da que hoxe aínda fica o nome máis que a súa auga en Monte Alto, non había -nin hai- no concello ríos cun caudal import
Ler máis

La Corogne, mon amour

Imaxe
(Publicado orixinalmente en Vivir na Coruña, o 6 de novembro de 2014) Ney, na praza de Lugo (foto: Eloy Vázquez) Remataba 2014, e Ney marchou . O can máis famoso da Coruña gardara, durante trece anos, a floraría da praza de Lugo. Só uns días antes de deixarnos, unha amiga da súa dona contábame que Ney, malia que estaba xordiño e con cataratas, non negaba unha boa ración de mimos, e os nenos da rúa aínda tiñan a oportunidade de xogar con el. Tanta era a súa sona e o cariño que lle tiñan os veciños que pouco despois  volveu á praza convertido en estatua , uníndose ao selecto clube dos animais recoñecidos cun monumento. O nome de Ney, posto en lembranza doutro cadelo precedente, é en realidade  unha reminiscencia do amor-odio que Galicia, e España en xeral, manteñen desde lonxe co veciño francés . Cando a Napoleón se lle deu por ampliar o seu xardín a base de invadir países europeos, enviou a Galicia, entre outros, a  Michel Ney , mariscal do Imperio que non se andaba con dema
Ler máis